Opublikowane w

Stanowisko ESMA – w jakim kierunku zmierzają unijne regulacje kryptoaktywów?

9 stycznia 2019 r. Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych opublikował stanowisko, tzw. Advice on Initial Coin Offerings and Crypto-Assets, które wyznacza kierunki potencjalnej regulacji rynku kryptotechnologi (ICO, kryptowaluty) w Unii Europejskiej. 

O czym generalnie jest stanowisko ESMA?

ESMA widzi wiele potencjalnych korzyści w DLT, jednak brak regulacji rynku implikuje jej zdaniem wiele ryzyk dla inwestorów, takich jak możliwość oszustw, cyberataków, prania pieniędzy i dokonywania manipulacji na rynku. W związku z tym najbardziej istotne i potrzebne jest ustalenie prawnego statusu aktywów opartych o kryptotechnologię (na dzień dzisiejszy nie istnieje legalna definicja kryptoaktywów). Niestety, nie jest możliwe stworzenie jednego zapisu, dla wszystkich kryptoaktywów, gdyż aktywa te mają różne cechy i zazwyczaj hybrydową budowę, co uniemożliwia stworzenie ogólnej regulacji.

Rodzaje krypto-aktywów

W celu identyfikacji możliwych rodzajów aktywów latem 2018 r. ESMA przeprowadził przy udziale finansowych organów nadzorczych państw członkowskich badanie, które pozwoliło wyodrębnić pewne cechy poszczególnych kryptoaktywów: aktywa typu inwestycyjnego, użytecznego, płatniczego i hybrydy w/w krypto-aktywów. ESMA podzielił kryptoaktywa na dwie grupy:

  • instrumenty finansowe – do których stosuje się m.in. przepisy dyrektywy MIFID II
  • aktywa, które nie kwalifikują się jako instrumenty finansowe, ale w zasadzie faktycznie nimi są,

przy czym czysto płatnicze kryptoaktywa nie zostały uznane za instrumenty finansowe w ogóle, zaś kryptoaktywa z prawami do zysku mogą jego zdaniem kwalifikować się albo jako zbywalne papiery wartościowe albo inne rodzaje instrumentów finansowych według MiFID.

Jakie regulacje zdaniem ESMA powinny mieć zastosowanie do kryptoaktywów o cechach instumentów finansowych?

Do tego typu aktywów (należących do grupy 1 lub 2 powyżej) zastosowanie miałyby:

  • Dyrektywa 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych i zmieniająca dyrektywę 2001/34/WE
  • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/50/UE zmieniająca dyrektywę 2004/109/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji wymogów dotyczących przejrzystości informacji o emitentach, których papiery wartościowe dopuszczane są do obrotu na rynku regulowanym, dyrektywę 2003/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prospektu emisyjnego publikowanego w związku z publiczną ofertą lub dopuszczeniem do obrotu papierów wartościowych oraz dyrektywę Komisji 2007/14/WE ustanawiającą szczegółowe zasady wdrożenia niektórych przepisów dyrektywy 2004/109/WE
  • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/65/UE z dnia 15 maja 2014 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych oraz zmieniająca dyrektywę 2002/92/WE i dyrektywę 2011/61/UE (MiFID II)
  • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 (CRR/CRD IV)
  • Dyrektywa  Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/57/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie sankcji karnych za nadużycia na rynku (MAR)
  • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 236/2012 z dnia 14 marca 2012 r. w sprawie krótkiej sprzedaży i wybranych aspektów dotyczących swapów ryzyka kredytowego
  • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 909/2014 z dnia 23 lipca 2014 r. w sprawie usprawnienia rozrachunku papierów wartościowych w Unii Europejskiej i w sprawie centralnych depozytów papierów wartościowych, zmieniające dyrektywy 98/26/WE i 2014/65/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 236/2012
  • Dyrektywa 98/26/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 maja 1998 r. w sprawie zamknięcia rozliczeń w systemach płatności i rozrachunku papierów wartościowych
  • Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 2018/843 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę (UE) 2015/849 w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu oraz zmieniająca dyrektywy 2009/138/WE i 2013/36/UE (AML).

Co wynikałoby z konieczności zastosowania niektórych z tych regulacji?

Dyrektywa w sprawie prospektu emisyjnego

Dyrektywa w sprawie prospektu emisyjnego wymaga publikacji prospektu emisyjnego przed ofertą publiczną papierów wartościowych lub dopuszczeniem do obrotu takich papierów wartościowych na rynku regulowanym, działającym w państwie członkowskim, chyba że mają zastosowanie pewne wyłączenia lub zwolnienia. W szczególności w dyrektywie określono, jakie niezbędne informacje powinien zawierać prospekt emisyjny oraz w jakiej formie powinien być przedstawiony.

Dyrektywa w sprawie przejrzystości

Dyrektywa w sprawie przejrzystości ma na celu zapewnienie ujawniania dokładnych, wyczerpujących i aktualnych informacji na temat emitentów, których papiery wartościowe są dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym, znajdującym się lub działającym w państwie członkowskim. W szczególności wymaga ujawnienia okresowych i bieżących informacji o tych emitentach, np. rocznych sprawozdań finansowych, raportów półrocznych, śródrocznych sprawozdań zarządu, informacji o przejęciu lub sprzedaży znacznych pakietów akcji oraz wszelkich zmian w prawach posiadaczy papierów wartościowych.

MiFID II

Ramy dyrektywy w sprawie rynku instrumentów finansowych obejmują dyrektywę (MiFID II) i rozporządzenie (MiFIR) oraz mające do nich zastosowanie akty wykonawcze. W przypadku, gdy dane kryptoaktywa można uznać za instrumenty finansowe to działania na nich stanowić będą usługi inwestycyjne (np. zawieranie transakcji na własny rachunek, wykonywanie zleceń na rachunek klientów, zarządzanie portfelem, animacja rynku, prowadzenie MTF lub OTF lub świadczenie usług doradztwa inwestycyjnego). Podmiot prowadzący taką działalność inwestycyjną będzie musiał spełnić wymogi wynikające z MIFID II i być „firmą inwestycyjną” w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 1 dyrektywy. Powyższe oznacza możliwość zastosowania MiFID II i pozostałych regulacji do platform handlujących kryptoaktywami. Wymogi te wymienione są w m.in. art. 16 ust. 2 -10 MiFID, z którego wynika, że firmy inwestycyjne powinny dysponować odpowiednimi politykami, procedurami , systemami i zasobami w celu zapewnienia zgodności ich działań z obowiązkami wynikającymi z MiFID, w tym w zakresie zapobiegania konfliktom interesów, zatwierdzania i dystrybucji instrumentów finansowych, zapewnieniu ciągłości i regularności świadczenia usług inwestycyjnych i prowadzenia działalności inwestycyjnej, bezpieczeństwa danych, prowadzenia dokumentacji, kontroli wewnętrznej i zarządzania ryzykiem.

CRR

Firmy inwestycyjne muszą spełniać minimalne wymogi kapitałowe określone w art. 15 dyrektywy MiFID i dyrektywie 2013/36/ UE oraz rozporządzeniu (UE) nr 575/2013 (CRR). Różnią się one w zależności od rodzaju usług. Przykładowo firmy inwestycyjne prowadzące platformę obrotu MTF lub OTF lub prowadzące działalność na własny rachunek muszą dysponować kapitałem początkowym w wysokości 730 000 euro.

MAR

Rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku zakazuje wykorzystywania informacji poufnych, bezprawnego ujawniania informacji poufnych i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku) w odniesieniu do następujących instrumentów: a) instrumentów finansowych dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym lub w przypadku których złożono wniosek o dopuszczenie do obrotu na rynku regulowanym; b) instrumentów finansowych będących przedmiotem obrotu na MTF, dopuszczonych do obrotu na MTF lub, w przypadku których złożono wniosek o dopuszczenie do obrotu na MTF; (c) instrumentów finansowych będących przedmiotem obrotu na OTF oraz d) instrumentów finansowych nieobjętych lit. a), b) lub c), których cena lub wartość zależy od ceny lub wartości instrumentu finansowego, o której mowa w tych punktach, lub ma na nie wpływ.

Zgodnie z tą regulacją platformy obrotu kryptoaktywami powinny posiadać stosowne systemy i procedury, mające na celu zapobieganie nadużyciom na rynku, ich wykrywanie i zgłaszanie. Emitenci zobligowani byliby do ujawnienia informacji wewnętrznej tak szybko, jak to możliwe oraz utrzymywać aktualną listę osób mających dostęp do informacji poufnych. Kierownicy emitentów zobowiązani byliby do powiadamiania właściwego organu o każdej transakcji przeprowadzonej na własny rachunek. Osoby, które opracowują lub rozpowszechniają zalecenia dotyczące inwestycji, powinny również zapewnić obiektywne przedstawienie takich informacji.

AML

Implementacja postanowień IV już dyrektywy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu do polskiego porządku prawnego w lipcu 2018 r. miała m.in. na celu objęcie podmiotów zajmujących się świadczeniem usług wymiany walut pomiędzy walutami wirtualnymi a walutami fiducjar­nymi, a także dostawców kont walut wirtualnych regulacjami dyrektywy (UE) 2015/849 (dyrektywy AML IV). Na mocy tej regulacji podmioty te stały się podmiotami zobowiązanymi, w rozumieniu ustawy i dyrektywy.

Kolejna dyrektywa AML V, która musi zostać wdrożona do prawa krajowego do 10 stycznia 2020 r. ma na celu włączenie do grupy “podmiotów zobowiązanych” tych instytucji, które dają możliwość wymiany pomiędzy różnymi rodzajami kryptowalut oraz dostawców usług finansowych dla ICO.

Kryptoaktywa niebędące instrumentami finansowymi

W ocenie ESMA te kryptoaktywa, których nie można zakwalifikować jako instrumentów finansowych (lub gdy nie wchodzą w zakres innych przepisów UE mających zastosowanie do instrumentów niefinansowych, takich jak dyrektywa w sprawie pieniądza elektronicznego) stanowią dla konsumentów największe ryzyko.

W przypadku takich „niefinansowych” kryptoaktywów ESMA prognozuje dwa możliwe scenariusze działania unijnych organów:

  • nie robić nic i wzorować się na reakcji państw, które już wdrożyły swoje własne rozwiązania prawne, regulujące rynek kryptoaktywów – ergo czyli poczekać na przygotowanie odpowiednich regulacji przez poszczególne państwa członkowskie (np. Malta),
  • lub wypracować dla tych aktywów jednolite, wspólne, unijne rozwiązania.

Jako, że w opinii tej europejski nadzorca wyraził zaniepokojenie faktem, że niektóre państwa członkowskie zaczęły rozważać wprowadzenie odrębnych przepisów na poziomie krajowym w odniesieniu do całości lub części tych krypto-aktywów, które nie kwalifikują się jako instrumenty finansowe, należy sądzić, że stojąc na straży ochrony inwestorów i integralności rynku kapitałowego ESMA zaleci tę drugą drogę.

Do podobnych wniosków doszedł także inny organ, EBA, który wezwał Komisję Europejską do przeprowadzenia oceny konieczności wdrożenia niezbędnych przepisów, które będą sprzyjały wykorzystaniu technologii DLT w sektorze finansowym, o czym pisałam w poprzednim wpisie.

Także w Polsce trwają prace nad różnymi regulacjami w obszarze technologii DLT i Blockchain. W ostatnim spotkaniu Grupy Roboczej ds. Blockchain i DLT przy Ministerstwie Cyfryzacji, której jestem członkiem, wzięli udział przedstawiciele Związku Banków Polskich, Związku Polskiego Leasingu, Koalicji na rzecz polskich innowacji, Izby Gospodarczej Blockchain i Nowych Technologii, Polskiej Izby Ubezpieczeń, banków (np. ING Banku Śląskiego), spółek i start upów, a także adwokaci i radcowie prawni. Projekt ten wzbudził nadzieję szczególnie w środowisku zajmującym się obrotem walutami wirtualnymi, jednakże na ten moment plan prac poszczególnych zespołów grupy nie obejmuje tej kwestii, a szkoda… Brak regulacji daje się szczególnie we znaki polskim giełdom kryptowalut. Właśnie dziś na listę ostrzeżeń publicznych KNF wpisana została polska giełda CoinRoom, prowadzona przez Coinroom Sp. z o.o. z siedzibą w Warszawie. Coinroom obsługuje platformę służącą do wymiany kryptowalut.

Zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa określonego w art. 150 ust. 1 ustawy o usługach płatniczych zostało skierowane 15 stycznia 2019 r. zostało skierowane przez Urząd KNF do Prokuratury Okręgowej w Warszawie. Podejrzenie dotyczy nieuprawnionej działalności (bez wymaganego zezwolenia) w zakresie świadczenia usług płatniczych lub w zakresie wydawania pieniądza elektronicznego.

Tylko w ciągu tego tygodnia na „czarną listę nadzoru” trafiły jeszcze dwa inne tego typu podmioty – BitMarket24 oraz BM24, a w zeszłym roku na cenzurowanym znalazły się także Abucoins, czy nawet BitBay, a więc największa polska giełda kryptowalut – donosi portal bankier.pl.

Stanowisko ESMA do pobrania tutaj.

Opublikowane w

Nowy raport EBA w sprawie kryptowalut

9 stycznia 2019 r. Europejski Urząd Nadzoru Bankowego (EBA) wydał raport nt. kryptoaktywów, w tym w szczególności kryptowalut.

Za kryptoaktywa uznał:

  • oparte o kryptografię, technologię rejestrów rozproszonych lub też inną podobną technologię,
  • nie gwarantowane i nie wydawane przez banki centralne (a zatem nie pieniądze),
  • używane na potrzeby wymiany, inwestycji (np. ICO) lub dostępu do określonych dóbr lub usług (utility tokens).

W raporcie omówiono stosowanie przepisów unijnych dyrektyw do kryptoaktywów, w tym: AMLD (pranie pieniędzy i finansowanie terroryzmu), CRD/CRR (Rozporządzenie (CRR) oraz Dyrektywa (CRD IV) ws. wymogów kapitałowych), EMD2 (dyrektywa o pieniądzu elektronicznym) and PSD2 (dyrektywa w sprawie usług płatniczych).

EMD2 – Czy kryptowaluty są pieniądzem elektronicznym?

W opinii EBA, aby kryptoaktywa podpadały pod zapisy dyrektywy EMD2 aktywa te musiałyby spełniać definicję pieniądza elektronicznego, o którym mowa w art. 2 pkt 2 dyrektywy:

„pieniądz elektroniczny” oznacza wartość pieniężną przecho­wywaną elektronicznie, w tym magnetycznie, stanowiącą prawo do roszczenia wobec emitenta, która jest emitowana w zamian za środki pieniężne w celu dokonywania trans­akcji płatniczych określonych w art. 4 pkt 5 dyrektywy 2007/64/WE (aut. PSD2) i akceptowana przez osoby fizyczne lub prawne inne niż emitent pieniądza elektronicznego.

W raporcie zaprezentowano 2 przykłady, w których zdaniem EBA można by uznać, że dane kryptoaktywo spełnia w/w definicję, a zatem muszą wydająca je instytucja musi spełnić pozostałe wymogi dotyczące prowadzenia działalności przez instytucje pieniądza elektronicznego, o których mowa w tytule II dyrektywy EMD2.

Company A wishes to create a Blockchain-based payment network. The network is open meaning that both merchants and consumers can participate. Company A explains that it intends to issue a token which is intended to be the means of payment in the network. The token is issued on the receipt of fiat currency and is pegged to the given currency (e.g. EUR 1 to 1 token). The token can be redeemed at any time. The actual payment on this network is the underlying claim against Company A or the right to get the claim redeemed.

In the assessment of the competent authority the token:

  • is electronically stored (using magnetic chips or single electronic servers, or on DLT);
  • has monetary value;
  • represents a claim on the issuer;
  • is issued on receipt of funds;
  • is issued for the purpose of making payment transactions;
  • is accepted by persons other than the issuer.

Therefore, in the assessment of the competent authority, Company A’s proposed token satisfies the definition of ‘electronic money’ under the EMD2. Consequently the issuance of Company A’s proposed token would require, in the assessment of the competent authority, an authorisation of Company A as an electronic money institution (unless a relevant exemption is available).

Company B looks to create an e-money platform based on DLT that uses ‘smart contracts’ to transfer donations to a charity. Upon receipt of the fiat donations in a segregated bank account at a financial institution, the firm creates a token representing exactly the received amount. This token is thendeposited in the donor’s wallet, ready to be pledged to a specific charity or redeemed at par value. Instead of an instant transfer from the donor to the charity, the tokens are only released to the charity(via the use of ‘smart contracts’) once pre-agreed conditions are met by the charity and validated by an independent third party. The charity would then receive tokens that could be redeemed at the issuer (in this case Company B), at par value upon request, effectively resulting in a fiat fund wire transfer to the charity via traditional payment rails. This network would be accessible only by verified users. The tokens are not openly tradable on secondary markets. This token satisfies the criteria of e-money as set out in the EMD2.

A zatem zdaniem EBA, po spełnieniu w/w kryteriów, kryptoaktywa mogą zostać uznane za pieniądz elektroniczny (np. Bitcoin, Ethereum), wobec czego zastosowanie do nich znajdą postanowienia dyrektywy EMD2.

PSD2 – Czy kryptoaktywa są pieniądzem?

Zgodnie z dyrektywą PSD2 za środki pieniężne uznaje się  banknoty i monety, zapisy księgowe lub pieniądz elektroniczny zgodnie z definicją z dyrektywy EMD2 (o której powyżej). Kryptoaktywa nie spełniają tej definicji. Jednakże, jeśli dany podmiot, używając technologii DLT, świadczyć będzie usługę płatniczą, o której mowa w Załączniku nr I do dyrektywy, tj:

  1. Usługi umożliwiające złożenie gotówki na rachunku płatniczym oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku płatniczego.
  2. Usługi umożliwiające wypłatę gotówki z rachunku płatniczego oraz wszelkie działania niezbędne do prowadzenia rachunku płatniczego.
  3. Realizacja transakcji płatniczych, w tym transfery środków pieniężnych na rachunek płatniczy u dostawcy usług płatniczych użytkownika lub u innego dostawcy usług płatniczych: realizacja poleceń zapłaty, w tym jednorazowych poleceń zapłaty;
    realizacja transakcji płatniczych przy użyciu karty płatniczej lub podobnego urządzenia; realizacja poleceń przelewu, w tym zleceń stałych.
  4. Realizacja transakcji płatniczych, jeżeli środki pieniężne mają pokrycie w linii kredytowej przyznanej użytkownikowi usług płatniczych, o których mowa w pkt 3 powyżej.
  5. Wydawanie instrumentów płatniczych lub usługi acquiringu transakcji płatniczych.
  6. Usługi przekazu pieniężnego.
  7. Usługi inicjowania płatności.
  8. Usługi dostępu do informacji o rachunku.

przy użyciu kryptoaktywa, które jest pieniądzem elektronicznym, to taka działalność wymagać będzie spełnienia postanowień dyrektywy PSD2 o rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) 2018/389 z dnia 27 listopada 2017 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących silnego uwierzytelniania klienta i wspólnych i bezpiecznych otwartych standardów komunikacji, a w Polsce także wymogów stawianych przez ustawę o uslugach płatniczych.

Kryptowaluty, a AML

W lipcu 2018 roku w polskiej ustawie o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu pojawiła się definicja waluty wirtualnej, co oznacza włączenie kryptowalut do systemu AML.

Nałożyło to nowe obowiązki związane z wdrażaniem rozwiązań bezpieczeństwa służących do wykrywania mechanizmów prania brudnych pieniędzy oraz obowiązek raportowania do regulatora w podmiotach takich jak giełdy kryptowalut. Być może dlatego większość z giełd “przeprowadziła” się za granice kraju?

Brak regulacji na poziomie UE

Powyższe prowadzi do wniosku, że jeśli kryptoaktywo nie zostanie uznane za pieniądz elektroniczny, lub za instrument finansowy (o czym w następnym wpisie), to na poziomie UE nie istnieje jeszcze prawo stanowiące o wymogach stosowanych dla tego rodzaju usług o charakterze finansowym. Budzi to niepokój ze strony unijnych organów nadzoru chociażby z uwagi na brak wiedzy na temat pełnego spektrum ryzyk, wynikających z działalności w nieuregulowanym środowisku kryptoaktywów, szczególnie do konsumentów.

W związku z powyższym EBA zwróciła się Komisji Europejskiej o kompleksowe działania i analizę potrzeb regulacji tego sektora…

W następnym wpisie znajdziesz informacje o tym, czy kryptowaluty mogą zostać uznane za instrument finansowy w rozumieniu dyrektywy MIFID II. 

Przeanalizuję tam treść poradnika ESMA (Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych), w którym urząd wskazał kierunki potencjalnej regulacji rynku kryptotechnologi (ICO, kryptowaluty) w Unii Europejskiej.

Opublikowane w

Przyszłość blockchain’a w Polsce – spotkanie Grupy Roboczej w Ministerstwie Cyfryzacji

W dniu dzisiejszym uczestniczyłam w inauguracyjnym posiedzeniu Grupy Roboczej ds. Rejestrów Rozproszonych (DLT) i Blockchain przy Ministerstwie Cyfryzacji. Z uwagi na dużą popularność tematyki spotkanie, jak można było się spodziewać, nie miało charakteru kameralnego, było nas około 100 osób (!). Ale od początku…

Co to jest blockchain?

Blockchain to pewnego rodzaju rozproszona baza danych, składająca się, jak sama nazwa wskazuje, z łańcucha bloków. Bloki te, zawierają historię wszystkich zweryfikowanych i zaakceptowanych (konsensus) przez użytkowników zmian (transakcji). Baza ta tworzona jest za pomocą rozproszonej sieci, która łączy równorzędnych uczestników. Nazwa pochodzi zatem od sposobu, w jakim dane są zorganizowane (doklejanie kolejnych bloków).

Dzięki wykorzystaniu kryptografii transakcje zawierane za pośrednictwem blockchain nie wymagają weryfikacji przez instytucje pośredniczące, nie jest możliwe bowiem ich zafałszowanie. Jest to zatem, jak się powszechnie uważa, niezawodny systemem identyfikacji.

Jak działa blockchain?

Wiemy już, że blockchain jest wydłużającą się z każdą transakcją listą połączonych ze sobą bloków, w których zgrupowana jest określona ilość zmian w formie transakcji. Każdy nowy blok jest dołączany do końca łańcucha i zawiera, między innymi, znacznik czasu, który określa, kiedy został stworzony, a także odnośnik do poprzedniego bloku. Całość zabezpieczona jest przy wykorzystaniu kryptografii. Zmiana danych transakcji zawartej wcześniej w którymkolwiek bloku wymagałaby modyfikacji wszystkich następujących po nim bloków, przez co zmiany w zapisach historycznych są praktycznie niewykonalne ze względu na trudność związaną z przeliczeniem zawartości bloków – czytamy w raporcie Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji pt. Blockchain w Polsce. Możliwości i zastosowania. Całą treść raportu można darmowo pobrać tutaj.

Mechanizm działania technologii najlepiej ilustruje poniższa grafika:

źródło: https://www.forbes.pl/technologie/czy-blockchain-jest-godzien-naszego-zaufania/wj0m1kj

Gdzie można wykorzystać technologię blockchain?

Technologia ta może znaleźć zastosowanie w finansach, energetyce, transporcie i logistyce, opiece zdrowotnej i ubezpieczeniach, rejestrach państwowych, publicznych, sprawozdawczości regulacyjnej, głosowaniach parlamentarnych, referendach, sondażach i ankietach, a także w zakresie praw kreatywnych (autorskich).

Czy istnieją specjalne ramy prawne dla tej technologii?

Na dzień dzisiejszy nie istnieją w Polsce żadne specjalistyczne regulacje dotyczące smart kontraktów, publicznej emisji tokenów (tzw. ICO – Initial Coin Offering) czy umów o świadczenie usługi typu blockchain. Jako, że są to technologie zupełnie nowe, posiadające bardzo różnorodne zastosowania i jednocześnie różnorodne technologicznie, trudno byłoby wskazać konkretne ramy prawne dla każdego z projektów. Nie można także przewidzieć jednoznacznie stwierdzić, że technologie te staną się substytutem dotychczasowych instrumentów prawnych i doprowadzą do wyłączenia z udziału w życiu prawnym dotychczasowych instytucji, organów czy funkcji. Być może unowocześnia one jedynie dotychczas znane instytucje prawne.

Czy Polska ma plany związane z blockchainem i DLT?

W Polsce od kilku lat podejmowane są działania mające na celu wsparcie technologii blockchain. W Ministerstwie Cyfryzacji, w ramach Programu „Od papierowej do cyfrowej Polski” powołano szereg tzw. strumieni, mających wspierać depapieryzację. Wśród nich jest właśnie Strumień zw. z Rejestrami Rozproszonymi, Blockchain i Walutami Cyfrowymi. Głównym celem strumienia jest budowanie świadomości możliwości wykorzystania technologii blockchain poprzez:

  • stworzenie warunków dla rozwoju polskich projektów związanych z kryptowalutami,
  • zapewnienie państwu możliwości odpowiedniego nadzoru na projektami blockchain, 
  • umożliwienie wykorzystania technologii blockchain na potrzeby procesów w administracji oraz w biznesie.

Cele te mają zostać osiągnięte poprzez:

  • stworzenie przyjaznego środowiska regulacyjnego,
  • opracowanie „najlepszych praktyk” dla przedsiębiorców z sektora,
  • doradztwo w tematach związanych z kryptowalutami oraz blockchain i DLT w zakresie technologii i bezpieczeństwa,
  • przygotowanie standardów i najlepszych praktyk w zakresie projektów blockchainowych,
  • zwiększenie świadomości potencjalnych zastosowań technologii poprzez przygotowanie programu edukacyjnego dla administracji,
  • uruchomienie akcelatora projektów blockchainowych.

Skoro istnieje strumień to po co to spotkanie?

Zgodnie z intencją Ministerstwa wyrażoną na spotkaniu inauguracyjnym w dniu 9.01.2019 r. celem spotkań Grupy Roboczej ds. Rejestrów Rozproszonych i Blockchain jest przygotowanie założeń polityki państwa w zakresie stosowania technologii rejestrów rozproszonych i blockchain oraz programowania wdrożeń w tym zakresie. Na inauguracyjnym spotkaniu nie dowiedzieliśmy się jednak jakie konkretnie działania są planowane, ani na jakim etapie się znajdujemy (mając na uwadze, że dość zaawansowane już prace zespołu w ramach poprzedniego Strumienia, działającego pn. „Blockchain i Kryptowaluty”) w stosunku do roku 2017.

W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele organizacji: Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji (autora raportu pt.: Blockchain w Polsce. Możliwości i zastosowania), Koalicji na Rzecz Polskich Innowacji, polskich i zagranicznych banków oraz Związku Banków Polskich; indywidualnie zaś przedstawiciele firm z branży, doradcy i konsultanci, prawnicy, informatycy, a także przedstawiciele administracji państwowej: Ministerstwa Cyfryzacji, Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii czy UODO.

Na spotkaniu p. Jacek Czarnecki, prawnik i członek zarządu Think Block Tank oraz koordynator projektu w Koalicji na rzecz Polskich Innowacji, przedstawił trendy dla blockchain w Polsce, wśród których wymienił m.in. zdecentralizowane finanse, coraz większe wykorzystanie DLT i blockchain w polityce państwa oraz rozwiązanie problemu tzw. blockchain trilemma.

Podczas dyskusji uczestnicy wyrazili swoje wątpliwości, związane z porzuceniem prac wypracowanych na poprzednich spotkaniach grupy, które w ich ocenie nie są kontynuowane przez Ministerstwo. W mojej ocenie na spotkaniu, w którym brali udział uczestnicy niezaangażowani dotychczas w prace zw. z wdrażaniem i regulowaniem tej technologii, gospodarze spotkania powinni przekazać czy wnioski i konkluzje płynące ze stanowiska Strumienia „Blockchain i Kryptowaluty” w sprawie kierunków ew. prac legislacyjnych oraz działań regulacyjnych instytucji publicznych są dalej aktualnie i jaki jest stan prac.

Postulowano utworzenie dwóch podgrup do prac w ramach Grupy Roboczej, pierwszej ds. projektów krótkoterminowych, złożonej z przedsiębiorców i prawników, mającej na celu utworzenie ram prawnych dla tych technologii, drugiej ds. zderzenia technologii blockchain z regulacjami RODO, które w ocenie prawników, w tym mojej, wstrzymują rozwój ten branży. Dodatkowo zaproponowano powstanie forum, na którym mają być prezentowane nowo-powstałe, bądź będące w fazie rozwoju, projekty.

Polityka UE względem blockchain

Podczas spotkania omawiano także uczestnictwo Polski w Europejskim Partnerstwie Blockchain, powołanym deklaracją 22 państw członkowskich w kwietniu 2018 r. Partnerstwo ma być narzędziem współpracy między państwami członkowskimi UE przy tworzeniu europejskiej infrastruktury usług blockchain (EBSI), która będzie wspierać świadczenie transgranicznych cyfrowych usług publicznych z najwyższymi standardami bezpieczeństwa i prywatności. Obecnie Partnerstwo realizuje programy dotyczące:

  • transgranicznej certyfikacji dyplomów i kwalifikacji
  • identyfikatora VAT
  • akcyzy
  • autonomicznej tożsamości
  • rejestru plików związanych z audytem.

Jeszcze w lutym 2018 r. Komisja Europejska uruchomiła unijne Obserwatorium i Forum ds. Łańcucha Bloków, którego celem ma być eksponowanie najważniejszych postępów w dziedzinie technologii blockchain, wspieranie europejskich podmiotów oraz zwiększenie współpracy UE z zainteresowanymi stronami działającymi w tym obszarze. Warto zauważyć, że już od 2013 r. projekty związane z technologią łańcucha bloków finansowane są przez Komisję Europejską w ramach unijnych programów badawczych 7PR i „Horyzont 2020”. Do 2020 r. projekty oparte o technologię blockchain otrzymają od Komisji wsparcie finansowe w wysokości do 340 mln euro.

Więcej o unijnym podejściu do DLT i Blockchain możesz znaleźć w raportach w/w obserwatorium:

W ostatnim czasie także Parlament Europejski zainteresował się tematem przyjmując w październiku 2018 roku rezolucję w sprawie technologii rozproszonego rejestru i łańcuchów bloków, w której wskazał na możliwe zastosowania systemów DLT w wielu dziedzinach gospodarki, edukacji, systemie opieki zdrowotnej czy finansach. Jednocześnie w rezolucji tej Parlament zobowiązał Komisję Europejską m.in. do:

  • zbadania przypadków wykorzystania technologii DLT w zarządzaniu systemami opieki zdrowotnej,
  • opracowania europejskich ram prawnych w celu rozwiązania problemów mogących powstać w związku z nadużyciami i przestępstwami popełnianymi podczas wymiany przy użyciu technologii DLT w zakresie jurysdykcji,
  • zbadania możliwości stworzenia ogólnounijnej i inter-operacyjnej sieci, umożliwiającej wykorzystanie zasobów technologicznych instytucji oświatowych UE w celu przyjęcia tej technologii na potrzeby wymiany danych i informacji oraz uznawania kwalifikacji akademickich i zawodowych,
  • wspierania opracowania norm technicznych i przeprowadzenia analizy istniejących ram prawnych w poszczególnych państwach członkowskich w odniesieniu do możliwości egzekwowania inteligentnych umów tzw. smart contracts,
  • przeznaczenia środków finansowych na monitorowanie rozwiązań technologicznych, ocenianie zagrożeń technologicznych i wspieranie odporności na cyberataki lub awarie systemów oraz promowanie projektów dotyczących ochrony danych, które zapewniają zrównoważony charakter platform technologii DLT w ramach agendy Unijnego Obserwatorium ds. Łańcucha Bloków.

Porozumienie Ministerstwa Cyfryzacji i GPW

Grupa Robocza jest kolejnym podmiotem, który miałby wspomóc Ministerstwo w upowszechnieniu zastosowania rejestrów rozproszonych w polskiej gospodarce i administracji publicznej. W dniu 12 grudnia 2018 r. Ministerstwo Cyfryzacji i Giełda Papierów Wartościowych podpisały porozumienie na rzecz wykorzystania technologii blockchain na rynku kapitałowym. Współpraca z GPW wesprze działania Ministra Cyfryzacji w zakresie wdrażanie projektów cyfryzacji państwa wykorzystujących technologię blockchain.

Jak informuje GPW wśród najważniejszych priorytetów Ministra Cyfryzacji i GPW jest opracowanie standardów bezpieczeństwa w obrocie gospodarczym i w administracji publicznej, stworzenie środowiska testowego (sandbox), służącego ewaluacji nowych rozwiązań dla administracji publicznej i gospodarki, a także opracowanie wymagań dla rozwiązań, obejmujących tokenizację dokumentów, papierów wartościowych i praw, wspierających bezpieczeństwo i skuteczność obrotu gospodarczego oraz procesów w administracji.